مقایسه کمیت و کیفیت مواد مؤثره روغن اسانسی شش گونه از جنس آویشن (Thymus L.) در دو فاز رویشی و زایشی در استان یزد

آویشن Thymus متعلق به تیره Lamiaceae بوده و بالغ بر 215 گونه از آن در سراسر جهان یافت می شود. این جنس در ایران 18 گونه معطر چند ساله دارد که از میان آنها 4 گونه در انحصار ایران هستند. این تحقیق به منظور بررسی و مقایسه کمیت و کیفیت مواد مؤثره ثانوی روغن اسانسی شش گونه از آویشن کشت شده در ایستگاه تحقیقات گیاهان دارویی استان یزد شامل Thymus  kotschyanus، T.fedchenkoi، T. lancifolius،pubescens ،T. daenensis  و T. migricus، مورد مطالعه قرارگرفت. از سر شاخه‌های گیاه قبل و هنگام گلدهی کامل برداشت صورت گرقت و پس از خشک کردن در سایه به روش تقطیر با آب )طرح کلونجر) اسانس گیری و بوسیله GC و GC/MS تجزیه و شناسایی اسانس‌ها صورت گرفت. بررسی به عمل آمده از نمونه‌های اسانس گیری شده قبل از گلدهی، بیشترین میزان بازده اسانس36/2درصد به گونه T. daenensis و بیشترین میزان تولید اسانس 03/10 کیلوگرم در هکتار مربوط به T. fedchonkoi، کارواکرول با مقدار 7/62 درصد مهمترین ماده موثره اسانس گونهT. Kotschyanus در حالی که تیمول با 4/69 درصد در گونه T. lancifolius، بورنئول (41/14 درصد)  و گاما- تریینن 41/8 درصد در گونه T. fedchenkoi، ترکیب سینئول با 48/8 درصد در گونه T. pubescens  و پارا-سیمن 94/11 درصد درگونهT. migricus از مهمترین ترکیبات گونه‌ها در فاز قبل از گلدهی در گونه‌های مختلف آویشن بودند، حال آنکه در فاز گلدهی بیشترین بازده اسانس 52/3 درصد متعلق به گونهT. daenensis و بیشترین میزان تولید اسانس 88/20 کیلوگرم در هکتار به T.lancifolius و حداکثر میزان ترکیبات عمده اسانس در گونه T. fedchenkoi شامل پارا- سیمن، 1و8- سینئول، گاما- ترپینن و کارواکرول به‌ترتیب 19/11، 14/12، 74/10، 3/47 درصد، بورنئول 7/12درصد در گونه T. pubescens، تیمول 26/73 درصد در گونه T. daenensis گزارش شد. به‌طورکلی با توجه به میزان بازده اسانس، تولید اسانس در هکتار و همچنین مواد موثره دارویی بهترین زمان برداشت گیاه در زمان گلدهی می‌باشد.